روند تحولات جنگ در سال سوم براساس دو شاخص آغاز شد.نخست آنکه پیروزی های پی در پی ایران با آزاد سازی مناطق اشغالی به منزله ی ظهور قدرت نظامی جدیدی در ایران انقلابی با محوریت سپاه در منطقه و سقوط احتمالی رژیم عراق ارزیابی شد.

تهدیدات ناشی از تحولات برای منافع امریکا وغرب ،کلیه ی منابع وامکانات سیاسی وتبلیغاتی غرب برای مقابله با پیدایش وضعیت جدید در منطقه وتغییر توازن به سود ایران ، بسیج شد.

شاخص دوم : در واقع درک ایران از موقعیت نظامی خود و اوضاع بین المللی برای نادیده انگاشتن آن بود.به عبارت دیگر امکان دست یابی به پیروزی سریع و زود هنگام بر عراق سهل وآسان پنداشته می شد.لذا با تکیه بر همان تاکتیک های پیشین عملیات رمضان آغاز گردید.سرنوشت عملیات رمضان با سرنوشت رژیم سیاسی حاکم بر عراق گره خورده بود.برای همین مقابله با تهاجم ایران می توانست تزلزل روحی -روانی موجود در ارتش عراق و موقعیت سیاسی صدام را برطرف ساخته ومجددآ اعتماد به نفس را به ارتش عراق وحامیان منطقه ای عراق باز گرداند.عراق در این عملیات برتری زرهی واستحکاماتش را به نمایش گذاشت .همین مسئله عامل موفقیت دفاعی عراق در سالهای 1362 تا 1363 بود .

پس از عملیات رمضان این مسئله روشن شد که استراتژی جمهوری اسلامی برای دستیابی به صلح با سبک یک پیروزی می باشد.بدین شکل که ایران با یک عملیات پیروز دشمن را در وضعیتی قرار دهد که سر انجام جز ارائه امتیاز به ایران و پایان دادن به جنگ راه دیگری نداشته باشد.بازسازی مناطق وشهر های مرزی آغاز شد در آن زمان سفیر وقت امریکا در عراق گفت :ما نگران شیعه گرایی تند رو هستیم در این میان استراتژی جدید امریکا در مورد جنگ ایران وعراق بر این پایه قرار داشت که جنگ را در یک محدوده ی معین نگاه دارد وضمن ممانعت از پیروزی ایران حمایت های خود را از عراق به عمل آورد .

بر همین اساس در آذر 1361 بنگاه اعتبار کالا ( شاخه ای از وزارت کشاورزی امریکا) اعتباری به مبلغ 300 میلیون دلار برای خرید برنج  وگندم را در اختیار عراق قرار داد .این اعتبار در مرحله ی بعد به یک میلیارد دلار افزایش یافت. در این مرحله از جنگ شوروی شروع به ارسال سلاح به عراق کرد ودر نوامبر 1982 چهار صد تانک تی-55  و 250  تانک تی -72 به عراق تحویل شد ومقدار زیادی موشک وتعدادی جنگنده های میگ 25 شناسایی و هلی کوپترهای توپدار به عراق ارسال شد .

فرانسوی ها برای تقویت قدرت تهاجمی هوایی و واحد های ضد هوایی عراق تلاش زیادی کردند .

در بهمن 59 چهار فروند میراژ فرانسوی با هدایت خلبانان نیروی هوایی فرانسه وارد قبرس شد و از آنجا توسط خلبانان عراقی به عراق منتقل شد.13 دستگاه  موشک انداز متحرک علاوه بر سکو های ثابت به عراق تحویل شد .احداث شبکه پناهگاه های  پرهزینه ی زیر زمینی بخشی دیگر از تلاش های مهندس های انگلیسی بود.

در این چهار چوب عملیات مسلم بن عقیل در منطقه ی  غرب سومار طرحریزی  و در تاریخ 9/7/1361 اجرا شد وعملیات محرم در جنوب شرقی دهلران در غرب  عین خوش ،یک ماه بعد در تاریخ 10/8/1361 انجام شد که هر دو با موفقیت به پایان رسید.موقیت دشمن در منطقه ی عمومی العماره و موفقیت های حاصله در عملیات محرم منجر به طرحریزی  عملیات والفجر شد.انتخاب نام والفجر علاوه بر تقارن زمانی با دهه ی فجر ،اساسآ با این ذهنیت آغاز شد که در آستانه برگزاری کنفرانس ،غیر متعهد ها ،سرنوشت جنگ با شکست عراق مشخص شد. این عملیات در 18/11/1361آغاز شد. در این عملیات اختلاف نظر سپاه وارتش در مورد طرحریزی فرماندهی واجرای عملیات برای نخستین بار آشکار گردید.ناکامی عملیات والفجر با توجه به نتایج آن به والفجر مقدماتی تغییر نام یافت وعملیات جدیدی به نام والفجر (1)شروع شد.این عملیات بر پایه ی تفکرات  برادران ارتش در شمال غربی منطقه والفجر مقدماتی -در ارتفاعات حمرین تا فکه طرحریزی و در

تاریخ 21/1/1362 اجرا شد. عملیات دوباره ناکام ماند. آنگاه اندیشه عملیات مستقل توسط سپاه و ارتش باعث بوجود آمدن عملیات بدر شد. بدین ترتیب عملیات والفجر (2)در غرب پیرانشهر در 29 تیر 1362اجرا ومنطقه حاج عمران به وسعت 30 کیلومتر مربع آزاد شد .عملیات والفجر (3)در منطقه عمومی مهران طرحریزی و در تاریخ 7/5/1362 اجرا شد.با اجرای این عملیات دشت مهران وجاده مهران -دهلران آغاز شد.گرچه سال سوم جنگ نتیجه روشنی نداشت. اما عدم گشایش بن بست جنگ به سود ایران با عدم دستیابی به پیروزی نظامی این سوال را بوجود آورد که ایران برای رهایی از بن بست موجود وشکستن آن چه اقداماتی باید انجام دهد؟